A violencia contra a muller é calquera tipo de agresión contra as mulleres polo mesmo feito de selo. Constitúe un atentado contra a súa integridade, dignidade e liberdade independentemente do ámbito no que se produza.
A violencia contra a muller, violencia de xénero ou violencia machista é considerada a manifestación máis brutal e extrema da desigualdade entre homes e mulleres que existe na nosa sociedade.
"A violencia contra a muller constitúe un grave problema de saúde pública e unha violación dos dereitos humanos das mulleres." Organización Mundial da Saúde (OMS)
1.1. Tipos de violencias contra a muller
Existen diferentes tipos de violencia contra a muller:
Xénero
Machista
Física
Psicolóxica
Económica
Sexual
Violencia de xénero:
Cando falamos do termo "xénero" referímonos ás diferenzas sociais e culturais atribuídas ás persoas en función do mesmo, máis alá das diferenzas biolóxicas entre sexos. A intención é distinguir o sexo do xénero social.
O concepto "violencia de xénero" é relativamente actual, mais simplemente pon nome a un problema que ata hai pouco era tabú nas familias. Adoitábase considerar un "asunto familiar" que non debía saber ninguén de portas para fóra e no que ninguén podía facer nada. Precisamente este concepto privado reforza ás mulleres a estar nunha situación de desigualdade e de maltrato respecto dos homes, e fai que as mulleres non denuncien a súa situación ao sentir medo, vergoña ou culpabilidade.
Violencia machista:
O concepto violencia machista é unha forma de referirse á violencia de xénero no que se deixa máis claro o agresor de dita violencia. É máis usada no ámbito social, xa que non ten referencias no ámbito xurídico. Cada vez máis persoas son reacias a utilizar a palabra "xénero" nos casos de violencia contra unha muller polo mesmo feito de selo, sendo o concepto "machista" máis claro e definitorio.
Violencia física:
Calquera acto de forza contra o corpo da muller, con resultado ou risco de producir lesión física ou dano, exercida por quen sexa ou fose o seu cónxuxe ou por quen estea ou estivese ligado a ela por análoga relación de afectividade, aínda que sen convivencia.
(Definición extraída da Lei 11/2007, do 27 de xullo, galega para a prevención e o tratamento integral da violencia de xénero).
Exemplos de violencia física: golpes, tiróns de pelo, patadas, puñazos, dentadas, queimaduras, feridas con arma, sexa cal sexa, privación do coidado de médicos durante unha enfermidade, privar de comida, expulsar violentamente do fogar...
Violencia psicolóxica:
Todo tipo de agresións intelectuais, morais e condutas verbais que desvaloricen ou anulen a unha muller. Teñen como finalidade mermar a saúde mental das mulleres para sometelas.
Pode ser exercida por homes do seu contorno familiar ou ben laboral e social.
Exemplos de violencia psicolóxica: ameazas, insultos, acusacións, control das amizades, desprezo, intimidación, ridiculización, etc.
Violencia económica:
Violencia a través dos cartos dentro dunha parella. Privar de diñeiro para evitar o acceso a recursos para o benestar físico ou mental dunha muller ou das fillas.
Exemplos de violencia económica: restrinxir o acceso ás contas, a destrución por parte do maltratador de bens materiais da vítima (queimar o coche, a casa, etc.), a desigualdade no acceso aos recursos...
Violencia sexual e abusos sexuais:
A violencia sexual segundo a OMS é “todo acto sexual, a tentativa de consumar un acto sexual, os comentarios ou insinuacións sexuais non desexados, ou as accións para comercializar ou utilizar de calquera outro modo a sexualidade dunha persoa mediante coacción por outra persoa, independentemente da relación desta coa vítima, en calquera ámbito, incluídos o fogar e o lugar de traballo”.
Falamos de violencia sexual e/ou abusos sexuais por calquera tipo de acto sexual que non sexa consentida pola muller ou que sexa forzada polo agresor mediante a imposición, forza ou intimidación.
A violencia sexual pode consistir en agresións:
Físicas: tocamentos, existencia de relacións sexuais sen desexo por parte da vítima por medo á reacción do agresor.
Psicolóxicas: acoso sexual, propostas indecentes, insinuacións, etc.
Sensoriais: ocorre cando se expoñen escritos, imaxes, chamadas telefónicas, linguaxe verbal ou xestual que resulten obscenos ou ofensivos.
A violencia sexual pódese manifestar de diversas formas. Son as seguintes:
Estupro ou pedofilia: é o abuso sexual dun menor por parte dun adulto, valéndose da confianza que este lle ten.
Prostitución forzada: consiste na explotación do corpo doutra persoa para que o explotador obteña diñeiro.
Rapto con remates sexuais: é a detención obrigada da persoa para ter relacións sexuais con ela.
Fustrigación ou acoso sexual: trátase dunha conduta non desexada de natureza sexual no lugar de traballo, que fai que a persoa senta ofendida, humillada, ameazada no seu posto de traballo e/ou intimidada.
Violación: prodúcese cando existe unha penetración sexual pola forza.
Trata de persoas: é o comercio ilegal de persoas co fin de explotación sexual, escravitude reprodutiva, entre outras.
Sexo transaccional: refírese ao intercambio de favores sexuais a cambio de comida ou protección.
Calquera tipo de violencia fundaméntase nunha relación de poder onde alguén trata de dominar a outra persoa pola forza, contra a súa vontade; trata de obrigala a que faga o que non desexa.
1.2. Manifestacións de maltrato, se te sintes identificada estás sendo vítima.
Todas as formas de maltrato buscan desgastar a autoestima da muller co obxectivo de exercer o poder e control sobre ela.
O maltrato físico é o máis evidente e o máis doado de demostrar; aínda así, non é preciso que se requira atención médica ou que teña efectos visibles no corpo. É moi probable que comece cun simple golpe ou labazada.
Insultos: estás louca, es unha histérica, ignorante, atrasada, fea...
Menosprezos: non serves para nada, non es capaz de facer nada ben, mala nai, se non fose por min onde irías?...
Intimidacións/ameazas: voute matar, vaite da casa, vouche quitar os/as nenos/nenas, voute fundir...
Abuso de autoridade: rexistra as túas cousas, revisa o teu correo, preguntas cousas como “con quen estivestes hoxe?”, chegastes 10 minutos tarde…
Falla de respecto: non respecta as túas necesidades, sentimentos, opinións, desexos e manipula o que dis, destrúe obxectos de especial valor para ti, ignora a túa presenza, desautorízate diante dos nenos/nenas...
Esixir obediencia: non quere que a muller traballe fóra da casa, non quere que estude, quere que se vista como el quere, contrólalle o tempo, pregúntalle "a que hora chegas?", dille “quita esa roupa e vístete como Deus manda”…
Utilización das fillas e fillos: ameaza con quitarlle as/os menores, ameázaos e maltrátaos, obrígalle a que fagan de espías, culpabiliza constantemente á nai..
Castigar co silencio e incomunicación: o silencio reiterado pode chegar a ferir tanto como as palabras...
Culpabilizar á muller de todo o que ocorre na casa de modo que ao final ela pensa que é a culpable de todas as situacións de tensión.
Amosar celos: acusar constantemente de ser infiel e coquetear con outros homes, impedir relacións con amigos/as e familiares, illar a muller de toda a súa contorna...
1.3. Violencias de xénero e os seus contextos
Os maltratadores son selectivos no exercicio da violencia, o que demostra que son capaces de controlarse en calquera outra situación.
Violencia na parella:
Violencia nas relacións de parella ou exparella, noivado: física, psíquica e sexual.
Violencias na sociedade:
Agresións sexuais
Explotación e tráfico de mulleres con remates sexuais e outros remates.
Violencia no ámbito laboral:
Acoso sexual
Mobbing/ Bullying
Violencia nos medios de comunicación:
Explícita: Pornografía, violencia física, representacións de violación ou escravitude sexual, utilización da muller como obxecto sexual.
Simbólica: Estereotipos sexistas (imaxe de muller como ama de casa, vinculada a certas profesións, etc.)
Violencia Institucional (perpetrada ou tolerada polo estado):
Física, emocional, sexual.
Violencia nas tradicións culturais:
Mutilación xenital, crimes de dote.
Matrimonios precoces, crimes de honra
Execucións extraxudiciais
Agresións con ácido.
Violencia en conflitos armados
Violencia nas redes sociais e internet.
Fontes: Consellería de Igualdade da Xunta e Injuve: La violencia de género en los jóvenes. Una visión general de la violencia de género aplicada a los jóvenes en España.